Toen prinses Maxima tien jaar geleden zei dat dé Nederlandse identiteit eigenlijk niet bestaat, reageerden veel Nederlanders als door een wesp gestoken. Maar een helder antwoord op de vraag wie de Nederlander dan is? Blijft lastig. Vijf filosofen van de VU gingen de uitdaging aan. Ze geven een voorzet in het boek Waartoe is Nederland op aarde?
In 350 pagina’s scheren de auteurs langs de geschiedenis van Nederland en hoe die ons maakte wie we zijn. De eeuwenlange strijd tegen het water speelt een sleutelrol. Het is geen gemakkelijk boek, maar een gedegen voorzet met interessante invalshoeken. De auteurs, die aan de VU het filosofiecentrum Èthos vormen, willen het publieke debat verder helpen. Aan het eind identificeert hoofdauteur Gabriël van den Brink uit alle inhoud zes kwaliteiten van de Nederlander, die we graag met je delen.
De zes kwaliteiten van Nederland
Veiligheid. Zonder een goed dijkenstelsel overstroomt Nederland; onze Deltawerken zijn wereldberoemd. Nederlanders zijn goed in veiligheid organiseren. De keerzijde is dat we angstvallig vasthouden aan regeltjes.
Gelijkwaardigheid. Zorgen voor die veiligheid vroeg altijd de inzet van álle bewoners. Constant overleg vereiste samenwerking op grond van gelijkwaardigheid. Het resultaat? Nederlanders wantrouwen visionair leiderschap, want niemand mag boven het maaiveld uitsteken.
Stoffelijkheid. Het aanleggen van de polder is een materiële aangelegenheid: het draait om de werking van sluizen, molens, water, weer en wind. Deze praktische aanpak heeft ook een negatieve consequentie. In Nederland hebben we onvoldoende oog voor het belang van de verbeelding.
Vrijheid. De zee is niet alleen een bedreiging, maar heeft ons ook uitgedaagd nieuwe zeeën en markten ter verkennen. Streven naar maximale bewegingsvrijheid kenmerkt Nederlanders. Daardoor dringt maar langzaam door dat een vrije markt niet op alle terreinen werkt.
Eerlijkheid. Op zee en in de polder kon de Nederlander niet terugvallen op hogere instanties. Je moest van elkaar op aan kunnen. Je moet duidelijk en eerlijk zijn. Nederlanders komen hun beloften graag na. Dit zorgt er wel voor dat we minder aandacht besteden aan hoe we de boodschap overbrengen. De Nederlander is recht door zee.
Zorgzaamheid. De noodzaak van zelfredzaamheid maakt dat we in eigen kring goed voor elkaar zorgen. Minder verbonden voelen we ons met Nederlanders buiten de eigen kring. Daardoor blijven scheidslijnen hardnekkig in stand.
Zes kenmerken, een helder uitgangspunt. Eindelijk een serieuze zoektocht naar wie hij eigenlijk is, de Nederlander. Naar de vraag wat ‘doe eens normaal’ betekent, uit de mond van premier Rutte. Iedereen is uitgenodigd ‘de Nederlander’ verder te typeren. Bijvoorbeeld onder dit artikel. Heb je een aanvulling of opmerking over wie hij is, de Nederlander? Reageer hieronder!
Waartoe is Nederland op aarde?| Gabriël van den Brink (red) | Uitgeverij Boom, 352 blz. € 29,90.
Win het boek
VU Magazine mag drie exemplaren van het boek verloten onder snelle mailers. Mail je postadres naar vumagazine@vu.nl en vermeld de boektitel.
Ethos: filosofie voor de samenleving
In het centrum Èthos willen VU-filosofen de filosofie verbinden met de samenleving. Van den Brink in Advalvas: ‘Onder academische filosofen zie je een tendens om zich op een deelterrein te specialiseren en te publiceren in Engelstalige toptijdschriften. Dan krijg je de zoveelste dissertatie over een bepaald hoofdstuk bij Hegel voorgeschoteld. Prima, maar wij willen de filosofie weer verbinden met de grote maatschappelijk vraagstukken van deze tijd, samen met andere wetenschappelijke disciplines, zoals sociologie en economie. En nadrukkelijk actief deelnemen aan het publieke debat. Vandaar deze bundel.’
In Pakhuis De Zwijger is het boek in april gepresenteerd:
