Vrouwen en mannen verschillen biologisch en sociaal, maar de medische zorg houdt daar nog te weinig rekening mee. Genderbewustzijn in de zorg is geen ‘extraatje’, zegt Petra Verdonk van de Nederlandse Vereniging Gender en Gezondheid (NVG&G): „Het is essentieel voor betere diagnoses en behandelingen.”

Wat houdt genderbias in de gezondheidszorg precies in? 

„Genderbias betekent eigenlijk twee dingen. Er wordt onvoldoende rekening gehouden met sekse- en gendergerelateerde verschillen, zoals de manier waarop hart- en vaatziektes zich manifesteren bij vrouwen. Een hartinfarct geeft bij een vrouw heel andere symptomen dan bij een man en wordt daardoor vaak gemist. Daarnaast wordt er juist wel verschil gemaakt waar het niet hoort: zoals bij pijnbehandeling. Vrouwen moeten vaak meer hun best doen om serieus genomen te worden."

Hoe ziet die ongelijkheid bij pijnbestrijding eruit?

„Onderzoek toont aan dat vrouwen vaker worden weggestuurd met psychologische verklaringen als ze zich bij een arts melden met pijn. Ze krijgen te horen: “Misschien is het stress? Heb je al eens ontspanningsoefeningen geprobeerd?” Geen bloedonderzoek, geen verdere testen."

„Of neem het plaatsen van een spiraal. Jarenlang werd het als een ‘simpele ingreep’ gezien, zonder dat verdoving nodig zou zijn. Vrouwen die hun pijn uitten, kregen te horen dat het ‘erbij hoorde’ of ‘even doorbijten’ was. Pas toen zij hun ervaringen recentelijk massaal deelden, begon de medische wereld in te zien dat deze procedure onnodig pijnlijk is."

„Vrouwen van kleur hebben het helemaal zwaar: zij krijgen nóg minder pijnstilling, omdat er racistische aannames bestaan over hun pijntolerantie."

„Vrouwen van kleur hebben het helemaal zwaar: zij krijgen nóg minder pijnstilling, omdat er racistische aannames bestaan over hun pijntolerantie. Uit studies blijkt dat er vooroordelen bestaan over mensen met een donkere huid: zij zouden minder pijn voelen."

Je strijdt al jaren tegen genderbias in de zorg. Waarom blijft de mannelijke norm in medisch onderzoek zo hardnekkig bestaan?

„Dat heeft historische redenen. Medisch onderzoek werd lange tijd uitsluitend op mannen uitgevoerd. Die standaard is blijven hangen. Daarnaast speelt de medische wereld graag op veilig: verandering betekent extra kosten en onzekerheid. Het hele systeem moet namelijk op de schop."

„Vrouwen ervaren meer bijwerkingen van medicijnen, maar de medische wereld weet vaak niet of dat komt door biologische verschillen of omdat vrouwen beter afgestemd zijn op hun lichaam."

„Vrouwen ervaren meer bijwerkingen van medicijnen, maar de medische wereld weet vaak niet of dat komt door biologische verschillen of omdat vrouwen beter afgestemd zijn op hun lichaam. Meer onderzoek is nodig. Wat we wél weten: de meeste medicijnen die na goedkeuring van de markt worden gehaald, doen dat vanwege bijwerkingen bij vrouwen. De AstraZeneca Covid-19 vaccinatie was daar een pijnlijk voorbeeld van. Dit tast het vertrouwen in vaccinaties aan, kost enorm veel geld en had met beter onderzoek voorkomen kunnen worden.”

Zijn er wel stappen naar verbetering gezet? 

„Ja, vooral op het gebied van hart- en vaatziektes wordt meer onderzoek gedaan naar vrouwelijke symptomen. Maar de implementatie in de praktijk blijft achter. Er zijn ook nieuwe initiatieven zoals onderzoeksprogramma’s die zijn gericht op vrouwengezondheid, maar we hebben nog een lange weg te gaan."

Welke rol speelt de medische opleiding hierin?

„In de geneeskundestudies is gender nog steeds geen vast onderdeel van het curriculum. Dit betekent dat artsen niet worden getraind om genderspecifieke verschillen te herkennen. Daardoor blijven artsen onbewust de mannelijke norm hanteren - en dat is gevaarlijk."

„Extremistische bewegingen zetten de toegang tot genderbewuste zorg, inclusief transgenderzorg, onder druk."

Hoe ziet u de toekomst van de gezondheidszorg?

„Ik ben hoopvol vanwege de jongere generatie artsen en onderzoekers. Ze stellen kritische vragen en eisen verandering. Tegelijkertijd maak ik me veel zorgen over de opkomst van extremistische bewegingen. Zij - met Trump als actueel voorbeeld - maken het steeds lastiger om vooruitgang te boeken. Dit zet de toegang tot genderbewuste zorg, inclusief transgenderzorg, onder druk. We moeten dus ook nog eens waakzaam blijven en zorgen dat de vooruitgang die we wel geboekt hebben, niet wordt teruggedraaid."

Wat kunnen patiënten zelf doen? 

„De kritiek op het gebrek aan aandacht voor de pijn bij het plaatsen van een spiraal is een goed voorbeeld van hoe patienten hun stem kunnen gebruiken. Er zijn verschillende vrouwenorganisaties die zich hard maken voor betere zorg voor vrouwen, zoals Stichting Vrouwenhart, Voices for Women of Vuurvrouw. Sluit je aan - of zet een platform op en laat collectief je stem horen."

„En ook: realiseer je dat het kan zijn dat over jouw soort lichaam minder kennis beschikbaar is. Stel vragen aan je zorgverlener. Dan kun je samen leren over wat goede zorg is."

Meer weten over genderbias in de zorg en hoe we deze kunnen doorbreken?

Op 27 maart spreekt Petra Verdonk tijdens het  symposium ‘Vrouw-Man ongelijkheid in de zorg’ over genderongelijkheid in de gezondheidszorg. Naast haar bijdrage zijn er ook presentaties en gesprekken met experts zoals Lieke Asma (filosoof en psycholoog), Mieneke te Hennepe (medisch historicus), Merel de Heer (onderzoeker Medisch onderwijs en vrouwengeneeskunde) en Mirjam Kaijer (Voices for Women). 

Ga naar vu.nl/vrouwenvuhulp voor het programma en aanmelding.

Vrouw-Man ongelijkheid in de zorg wordt aangeboden door de VUvereniging.