Frank van Gemert, criminoloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam, doet niet alleen onderzoek naar kickboksen, maar staat zelf ook wekelijks in de gym. „Of je nu bouwvakker, taxichauffeur of een universitair docent van 66 jaar oud bent, op de mat valt dat weg."

Vertel, hoe ben je het onderzoek naar de kickbokswereld ingerold? 

„Ik schreef een biografie over jongerenwerker Said Bensellam. Voor hem speelde het kickboksen een belangrijke rol in het ‘van de straat af komen’. Hij wilde mij wel over zijn leven vertellen, maar ik moest dan ook zien waar hij vandaan kwam. Aan het eind van onze samenwerking gaf hij mij bokshandschoenen en meldde dat ik de volgende ochtend voor een training in de gym werd verwacht. Als criminoloog had ik al een hoop over het wereldje gehoord en dat was niet per se positief. Dus ik vond het wel interessant om daar rechtstreeks toegang toe te hebben en er rond te kunnen kijken. Ik had vooraf niet bedacht dat daar een langdurig onderzoek en zelfs een boek uit voort zouden komen."

Nu, 10 jaar later, ga je nog steeds elke week. Je moet je er thuis voelen.

„Ook dat had ik niet zien aankomen. Het meest bijzondere aan kickboksen vind ik dat het niet uitmaakt waar je vandaan komt. Of je nu bouwvakker, taxichauffeur of een universitair docent van 66 jaar oud bent, op de mat valt dat weg. Je kent elkaar niet, maar gaat in een tweetal behoorlijk fanatiek oefenen. Je krijgt en geeft klappen en hoe meer pijn het doet, hoe beter het gaat. Dat is een heel rare redenering die alleen maar mogelijk is als je elkaar vertrouwt en als je dichtbij elkaar bent. Dus in die zin is het een heel intieme ervaring, met iemand die je vooraf eigenlijk nauwelijks kent."

„Die strikte hiërarchie tussen de trainer en de leerling is onderdeel van de Japanse vechtsporten waarop kickboksen is gebaseerd. De leerling moet zijn plek kennen."

„Kickboksen kenmerkt zich ook als een serieuze sport. Ik heb een aantal andere sporten gedaan, en daar kun je tijdens een training prima met elkaar dollen of een grapje maken, maar dat bleek bij kickboksen al snel niet de bedoeling. Die strikte hiërarchie tussen de trainer en de leerling is onderdeel van de Japanse vechtsporten waarop kickboksen gebaseerd is. De leerling moet zijn plek kennen."

In je boek schrijf je dat de kickbokswereld van oudsher met een zweem van penoze omgeven was. Herken je dat vanuit je persoonlijke ervaringen?

„In de sportschool waar ik voorheen trainde kreeg ik daar soms wel iets van mee. Dan was iemand ineens van de radar en dan wist niemand wat er met hem gebeurd was. Ik hoorde in een interview voor mijn boek dat Klaas Bruinsma een keer binnen was gelopen om te vragen of hij een privéles kon krijgen. De trainer van die gym wist niet wie het was en heeft ‘m weggestuurd."

„Het was ook wel zo dat veel van die jongens in de sportschool goede vechters waren en gevraagd werden om te werken als nachtportier. Ze konden hun mannetje staan. In clubs of cafés hielden ze op die manier de drugshandel onder controle, maar ze stonden zelf ook met één been in de onderwereld."

„Maar wat ook echt speelde, was dat de brave burger er met een bepaalde bril naar keek. Kickboksen was – anders dan het populaire judo en karate – een full contact-sport. Er werden rake klappen uitgedeeld. De eerste beoefenaars bleken meer dan eens knokkers van de straat. Kickboksen stond in de beginjaren bekend als een wereld vol gajes waar de goegemeente niets mee te maken wilde hebben."

„Nu train ik bij een sportschool in Nieuw-West. Daar gaat het anders. Je ziet dat de trainers een maatschappelijke rol hebben. Ze houden een oogje op de kinderen die er komen, of ze hun huiswerk maken en niet op straat vechten bijvoorbeeld."

Van die oude wereld is niets over?

„Niet veel, het is inmiddels een gereguleerde wereld, en kickboksen wordt nu zelfs als nationale sport erkend. Dat komt vooral doordat de overheid na een reeks incidenten heeft besloten om een aantal zaken te reguleren. Een wildgroei aan kleine bonden met eigen regels is in een aantal jaren opgegaan in één gecontroleerde bond. Tegelijkertijd werd een vechter als Rico Verhoeven populair en kreeg de sport langzaam een ander imago. Dat leidde tot een flinke toename van het aantal beoefenaars."

„Je ziet dat overheid alles netjes aan regels wil binden, maar tegelijkertijd blijft kickboksen een spannend product dat verkocht moet worden."

Maar de kickbokswereld is wel omgeven door een zweem van agressie, toch? 

„Deze vechtsport bevindt zich in een interessante spagaat. Je ziet dat overheid alles netjes aan regels wil binden, maar tegelijkertijd blijft kickboksen een spannend product dat verkocht moet worden. En bij dat spannende product horen klappen en stoere verhalen. Met een wedstrijd van 3 keer 3 minuten kun je geen avond vullen, dus wordt daaromheen een show gemaakt die gebaseerd is op stoere uitingen en elkaar uitdagen."

Je schreef eerder meerdere biografieën over oud-criminelen. Hoe zie je de rol van biografieën binnen wetenschappelijk onderzoek? 

„Voor mij - ik ben ooit opgeleid als antropoloog - voelt dat heel logisch. Ik onderzoek mensen en als ik ze echt goed wil leren kennen, dan moet ik ook naar de plekken die ze beschrijven. De buurt zien waar iemand is opgegroeid, of de geur van zweet op de mat ruiken. Ik moest dus wel naar de gym, toen ik het verhaal van Said optekende. Zo vallen verhalen letterlijk op hun plek."

„Maar het is waar dat er weinig academici aan het eind van hun loopbaan zijn die echt antropologisch onderzoek doen en zich blijven onderdompelen in een vooraf onbekende wereld zoals ik dat doe. Vaak gaat men zich met het voortschrijden van de carrière steeds meer achter het bureau ingraven, de nadruk komt te liggen op aansturen en data wordt door anderen verzameld. Me terugtrekken in de ivoren toren van de universiteit, dat is niets voor mij."