Bij HOVO Amsterdam geven VU-docenten hun onderwijs nu eens niet aan jonge studenten, maar aan vijftig-plussers. Zo gaf kunsthistorica Thea Willemsen een uitverkochte vierdelige collegereeks over het werk van Jeroen Bosch, actueel in Jeroen Bosch jaar 2016. VU Magazine was bij de laatste bijeenkomst en vroeg drie cursisten naar hun indruk.

In de donkere collegezaal wordt docent Thea Willemsen alleen verlicht door het diascherm en het kleine lampje dat op haar aantekeningen valt. Met een laserpen wijst ze een detail aan op het drieluik Het Laatste Oordeel van Jeroen Bosch. Midden in haar zin valt het diabeeld weg, springen alle lampen aan en rollen de luiken van de zaal ongevraagd open. Het is een bruuske overgang, van de mysterieuze, door mensmonsters en fantasiecreaturen bevolkte wereld van Jeroen Bosch naar het felle daglicht en de prozaïsche omgeving van een collegezaal. Willemsen laat zich gelukkig niet van de wijs brengen en als het probleem is opgelost, gaat ze rustig verder met haar uitleg.

Zien jullie naar wie zijn beschuldigende hand wijst ?
Het is de vierde en laatste bijeenkomst van een serie over het werk van Bosch, georganiseerd rondom de tentoonstelling in Den Bosch. Vandaag gaat Willemsen in op de onheilswereld van Jeroen Bosch. In zijn werk waarschuwt Bosch de kijker voor de gevolgen van zonden als luiheid en onkuisheid door zondaars de gruwelijkste straffen te laten ondergaan. “Bij Bosch”, vertelt Willemsen, “is de bron van de zondigheid atijd de vrouw. Zij brengt de man op het slechte pad.” De cursisten reageren lacherig, waarbij een aantal mannen roepen dat die man dat goed gezien heeft. Willemsen zoomt in op een detail van Tuin der Lusten: twee behaarde figuren die vanuit de grot alle zondige uitspattingen om hen heen aanschouwen. “Dit zijn Adam en Eva. Zien jullie dat kleine kopje links van hen? Dat is de duivel. En zien jullie naar wie zijn beschuldigende hand wijst?” Gelach uit de zaal, want inderdaad, onmiskenbaar naar Eva.

‘Wat een lol moet hij gehad hebben bij het schilderen van zo veel mafkezerij’

“Dit is de eerste keer dat ik naar een kunstcursus van HOVO kom. Normaal ga ik altijd naar de natuur- en wiskundecursussen, maar dit uitstapje bevalt me bijzonder goed. Bosch fascineert me omdat ik gek ben op afwijkend gedrag en hij een echte fantast was. Het ging er net over dat zijn schilderijen altijd zo serieus zijn, maar ik vind Bosch juist veel humor hebben. Hij hing wel de moraalridder uit, maar wat een lol moet hij intussen gehad hebben, bij het schilderen van zo veel mafkezerij.’

‘Deze cursus is een goede voorbereiding’

“Ik wil nog naar de tentoonstelling in Den Bosch en deze cursus is een goede voorbereiding. Wat ik niet had verwacht, is dat de schilderijen van Bosch voor iedereen begrijpelijk waren in de middeleeuwen, ook voor de gewone man. Gek dat we deze kennis nu grotendeels missen. Het meest opvallend van zijn werk vind ik zijn macabere fantasie. De voorstellingen die hij bedenkt doen niet onder voor de engste sciencefiction.”

‘Ik ben een groot fan van Thea Willemse’

“Al ruim zeventien jaar volg ik alle HOVO-curussen op het gebied van kunst, architectuur en geschiedenis, ook al moet ik ervoor van ver komen. Ik ben een groot fan van Thea Willemse. Ze heeft heel veel kennis en brengt die op een vriendelijke manier over. Ook heeft ze veel oog voor de details in kunstwerken. Ik vind het leuk dat het werk van Bosch zo gelinkt is aan de stad Den Bosch. Mijn voorouders hebben hier gewoond en zo krijg ik een beeld van hun leven in die tijd.”