Wat je allemaal wel en niet moet doen in de zoektocht naar een nieuwe baan, volgens Janneke Oostrom, universitair hoofddocent HRM en organisatiegedrag aan de Vrije Universiteit Amsterdam. 

Is de tijd van de ouderwetse motivatiebrief en het cv volgens u voorbij? 

„Die ommekeer kan naar mijn mening niet snel genoeg gaan. Toch blijft er hardnekkig aan vastgehouden worden. Terwijl, er is geen voorspellende waarde van die brief. Het is vrij random wat mensen daarin schrijven en bovendien kunnen ze van allerlei kanten hulp vragen. Uit een cv kun je wel aflezen of mensen aan bepaalde eisen voldoen, maar er staat ook veel irrelevante informatie in. Het kan beter vervangen worden door specifieke vragen die samenhangen met de eisen van de functie, of een intelligentietest of persoonlijkheidsvragenlijst."

U doet al jaren onderzoek naar sollicitaties. Wat zijn de nieuwste inzichten? 

„Virtuele sollicitatiegesprekken en digitale interviews die automatisch gescoord worden aan de hand van algoritmes worden steeds gewoner. We zien ook dat werkgevers die gestructureerd te werk gaan bij het verzamelen van informatie en het nemen van beslissingen de beste match voor een vacature vinden. Zo krijgt elke sollicitant bij een gestructureerd interview dezelfde vragen voorgeschoteld. De persoon met de hoogste score op de vooraf bepaalde criteria blijkt in de onderzoeken altijd de beste match. Bovendien zijn de kansen hierdoor gelijk. In de praktijk gaan mensen toch vaak liever op hun intuïtie af." 

Is de mens dan een overbodige factor?

„Voor de dataverzameling hebben we wel een specialist nodig, maar voor de uiteindelijke voorspelling kan de intuïtie van de specialist vertroebelen. Instinctief gaat iemand onvoorziene dingen meewegen, zoals een vlek op iemands shirt, of als iemand - nu tijdens de pandemie - per ongeluk toch een hand geeft. Als je niet van tevoren bedenkt: wat wil ik meten en wat neem ik mee in de beslissing, dan is de kans groter dat je in de beslissing zaken meeneemt die er niet toe doen."

Hoe schrijf je nu eigenlijk een goede sollicitatiebrief?

„Het belangrijkste is dat je je verdiept in de organisatie en - als het kan - de recruiter, zonder daarbij een stalker te worden natuurlijk. We noemen dat ‘tailoring’. Dat gaat verder dan een beetje googelen. Ken je iemand in de organisatie aan wie je kunt vragen wat de bedrijfscultuur is? Anders helpt het om er een keer heen te gaan of alvast de recruiter te bellen met wat vragen. Alleen daardoor weet je al hoe formeel een brief moet zijn, of dat er ook ruimte is voor humor." 

Wat moet je vooral niet doen? 

„Een standaardbrief en cv rondsturen. Dat hebben organisaties direct door. Als je brief dan al gelezen wordt, schatten ze de motivatie lager in. Bekijk kritisch wat ze in de vacature vragen en benadruk in je brief en cv wat hierop aansluit. Eerdere functies kun je niet veranderen, maar je kunt wel de nadruk leggen op de meest relevante aspecten van deze functies. Waren het bepaalde taken? Was het een scriptie? Of bepaalde vakken met goede cijfers die goed aansluiten? Maak van jezelf een betere match."  

En eenmaal binnen: wat kun je voorbereiden aan het sollicitatiegesprek zelf? 

„Op het internet zijn standaard interviewvragen te vinden. Mijn advies? Oefenen, oefenen, oefenen. Bedenk daarnaast bij de specifieke competenties die genoemd worden in de vacature enkele voorbeelden. Stel, creativiteit is een van de criteria. Kun je een situatie bedenken waarbij je dat hebt kunnen laten zien? Dan is het vervolgens de uitdaging om tijdens het gesprek authentiek en dichtbij jezelf te blijven. En bedenk: als sollicitant heb je ook een keuze. Het moet een wederkerige beoordeling zijn of het een match is. Welke vragen heb je zelf?" 

Oostrom heeft samen met collega’s een digitaal interview met een emotie-analyse ontwikkeld die je samen met een persoonlijkheidsvragenlijst die je gratis kunt oefenen.