Wereldwijd belandt gemiddeld 30 procent van al het eetbare voedsel in de prullenbak. Organisatiewetenschapper Christine Moser: „Er is een taak weggelegd voor alle supermarkten.”

U hebt de laatste jaren aan de Vrije Universiteit Amsterdam onderzoek gedaan naar voedselverspilling. Over welke resultaten was u het meest verbaasd?

„Dat iedereen die met verspilling te maken heeft het heel erg vindt, maar dat het toch niet lukt om het tegen te gaan. Je ziet vaak dat supermarktmanagers zich in een spagaat bevinden. Enerzijds willen ze niets weggooien, maar vanuit het hoofdkantoor moeten ze ook commerciële doelen halen. En soms maakt de consument het hen lastig. Wij willen de hele dag versgebakken brood kunnen kopen, maar dat betekent wel dat er ’s avonds een hoop in de afvalcontainer verdwijnt."

De overgebleven producten gaan dus niet automatisch naar initiatieven als de Voedselbank?

„Helaas niet. Het blijkt dat het sterk afhangt van de leidinggevende in de supermarkt. Je ziet dat een manager bij wie vroeger thuis niets weggegooid werd, sneller samenwerkingen met dat soort initiatieven aangaat. Er is naar mijn weten geen keten die vanuit het hoofdkantoor verplicht stelt dat het overgebleven voedsel naar de Voedselbank gaat. Dat kost geld en omzet is belangrijker."

„Sommige supermarkten bedenken initiatieven, maar deze blijken soms meer voor het imago."

„Sommige supermarkten bedenken initiatieven, maar deze blijken soms meer voor het imago te zijn. Denk aan de buitenbeentjes van de Albert Heijn: groente en fruit dat er nét even anders uitziet en het lijkt erop alsof dat anders weggegooid zou worden. De Keuringsdienst van Waarde onderzocht in 2019 dat een groot deel van deze afwijkende groente eigenlijk nooit weggegooid wordt maar voor iets anders, zoals soep of kant- en klaar maaltijden, wordt gebruikt." 

Kunt u zelf nog wel zonder irritatie boodschappen doen?

„Jawel. Al zeg ik er wel iets van als ik iets zie. Wist je dat spullen soms niet op tijd in de koelvakken liggen? Vlees mag bijvoorbeeld niet meer worden verkocht als het te lang buiten de koeling ligt. Het vervelende is dat supermarktmanagers zich dan aangesproken voelen, terwijl zij ook maar alle ballen hoog proberen te houden."

Welke oplossingen ziet u?

„Er is absoluut een taak weggelegd voor alle supermarkten. Denk aan het afprijzen van voedsel en samenwerkingen met de Voedselbank. Ook ligt de bal bij de overheid. In andere landen zijn ingrijpende maatregelen genomen. Zo mag er in Frankrijk niets meer worden weggegooid. In Engeland worden supermarkten aangemoedigd verspillingscijfers te publiceren. Dan kan je als consument kiezen waar je boodschappen doet." 

„Het is belangrijk om te realiseren dat het oplossen van het verspillingsprobleem veel verder reikt dan verspilling alleen. Als één derde van het voedsel niet verspild wordt, hoeft het niet gemaakt of vervoerd te worden. Bovendien zou dat voedsel voor mensen in de niet-westerse wereld bestemd kunnen zijn."

Verwacht u met kerst een toename van verspilling?

„Dat wordt spannend dit jaar. Normaal gesproken wordt er in vakanties meer verspild. Voordat mensen op vakantie gaan, halen ze de ijskast leeg. Nu kunnen mensen niet weg of uit eten, dus misschien valt het dit jaar in huishoudens mee. Wel zal er waarschijnlijk voedsel dat voor de horeca bedoeld is verspild worden." 

„Wil je als consument een steentje bijdragen? Wat dan sowieso helpt is om een planning te maken en niet lukraak allerlei lekkers in je boodschappenkarretje gooien. En na het diner hoeven de restjes niet de prullenbak in. Je kunt bouillon trekken of een pastei maken van het overgebleven vlees. Minder verspillen is een mooie kerstgedachte."