Wahhab Hassoo (28) vluchtte met zijn familie uit Irak. Eenmaal in Nederland bereikte hij via het mbo uiteindelijk de Vrije Universiteit Amsterdam. Elf jaar later, stond hij op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. „Ik vind het leuk als mensen mij onderschatten.”

Wanneer we Hassoo voorafgaand aan het interview vragen naar een passende plek om gefotografeerd te worden, mailt hij terug dat dat overal kan. „In Amsterdam voel ik die vrijheid al als ik even naar de supermarkt fiets, of over de markt loop." 

Althans: tot voor kort, zo vertelt hij enkele weken later tijdens het interview bedachtzaam. „Sinds ik me publiekelijk uitspreek - en dat is niet op een extreme wijze - heb ik te maken met bedreigingen. Mijn ouders maken zich grote zorgen. Soms bellen ze me wel tien keer op een dag en als ik niet opneem, gaan ze van het ergste uit. Tegelijkertijd zeggen ze ook dat ik er zelf voor kies. Dat neem ik hen kwalijk. Het impliceert dat in een democratisch land als Nederland, bedreigingen erbij horen wanneer je je uitspreekt.”

Je ouders zaten er dus niet op te wachten dat je de politiek in zou gaan?

„Nee. Al waren ze ook al niet blij toen ik eerder straaljagerpiloot bij de luchtmacht wilde worden. Ik was zeven toen de Irakoorlog uitbrak. Ik zag de vliegtuigen boven mij cirkelen. Piloot worden was in mijn beleving de enige manier om te kunnen helpen. Eenmaal in Nederland werd dat dan ook mijn doel. Ik heb er zelfs een jaar een hbo Aviation-opleiding voor gevolgd, maar ondertussen raakte ik steeds meer betrokken bij politieke kwesties."

Bedoel je daarmee de Stichting Nederland helpt Yezidis?

„Dat klopt. Ik geef lezingen over mijn eigen verhaal om zo het verhaal van de Yezidi’s in Irak bekender te maken. IS (Islamitische Staat, red.) wilde de Yezidi’s uitroeien vanwege hun geloof: ze zijn geen moslim. Toen de Amerikaanse troepen uit Irak vertrokken, was mijn vader - die als tolk werkte voor de Amerikanen - zijn leven niet meer zeker. Hij kreeg het bericht dat hij op een lijst stond en vluchtte in 2010 naar Nederland. Eenmaal hier deed hij een aanvraag voor gezinshereniging."

„Ik ben niet aan het pleiten voor meer gezinshereniging of meer nieuwe Nederlanders, maar wel voor verduurzaming van processen."

„Toch duurde het nog twee jaar voordat ik met mijn moeder, broers en zusje naar Nederland mocht reizen. In die tijd moesten we meerdere keren met de bus een gevaarlijke reis vanuit Noordwest-Irak naar Teheran maken om ons daar bij de ambassade te melden. De ene keer om een formulier in te vullen, dan weer om DNA af te staan zodat we konden bewijzen dat hij onze vader was. Soms kwamen we aan en ging de afspraak niet door. Konden we weer 28 uur in de bus terug. Ik heb me hard gemaakt voor digitalisering van dit proces. Ik ben niet aan het pleiten voor meer gezinshereniging of meer nieuwe Nederlanders, maar wel voor verduurzaming van processen. Dat is even gelukt, maar het is inmiddels weer teruggedraaid."

Hoe zag je weg naar de VU eruit? 

„Ik wilde graag studeren. In Irak zat ik in het laatste jaar van mijn middelbare school. Mijn certificaten heb ik naar Nederland laten halen en deze werden bestempeld als havo, maar ze werden hier niet erkend. Voordat mijn familie hier in Nederland een woning toegewezen kreeg, zaten we iets langer dan een jaar in een AZC. Vanuit daar moest ik, als onderdeel van mijn inburgeringscursus, Nederlandse les volgen. "

„Daarna ben ik op mbo-1-niveau een opleiding tot lasser gaan doen. Niks mis mee, maar het was niets voor mij. Ondertussen ben ik gaan solliciteren bij supermarkten als vulploegmedewerker. Bij de meeste werd ik niet aangenomen, omdat mijn Nederlands niet goed genoeg was. Bij Lidl wel, daar leerde ik beter Nederlands spreken. Pas toen iemand mij wees op volwassenenonderwijs, heb ik achtereenvolgens vmbo-2, havo, hbo en wo gedaan."

„Bij het voorstellen in een nieuwe klas zei de docent weer: ‘Dit is Wahhab en hij komt uit Irak. Hij heeft moeite met Nederlands, help hem.’"

„Ik heb vaak het gevoel gehad dat ik moest vechten tegen het label 'vluchteling' dat ik op mijn hoofd geplakt kreeg. Bij het voorstellen in een nieuwe klas zei de docent weer: ‘Dit is Wahhab en hij komt uit Irak. Hij heeft moeite met Nederlands, help hem.’ Ik kreeg het gevoel dat ik niet goed genoeg was omdat ik gevlucht was, of omdat ik de taal niet goed sprak. Ja, ik ben gevlucht, maar daar schaam ik me niet voor."

„Ergens vind ik het wel leuk als mensen mij onderschatten. Ik wil mensen graag hun ongelijk bewijzen. Ik voelde het altijd meteen als ‘mijn waarde werd bepaald’ op basis van mijn perspectief. Als dat gebeurt, dan rust ik niet voordat ik het ongelijk van die persoon heb bewezen en ervoor heb gezorgd dat hij of zij nooit meer iemand zal onderschatten."

Hoe heb je het ervaren om politieke wetenschappen aan de VU te gaan studeren zonder dat iemand uit je gezin een universitaire studie heeft gedaan? 

„Studeren aan de VU als eerstegeneratiestudent was uitdagend. Ik moest alles zelf uitvinden en de cultuur in het onderwijs is anders dan ik gewend was. Ook was het lastig om toegang te krijgen tot de studie zelf. Ik werd in eerste instantie niet aangenomen omdat ik een technisch profiel had, en moest daarom een Nederlandse test afleggen en een bijspijkercursus volgen. Dat kostte allemaal zoveel tijd en energie."

„Er zijn veel nieuwe Nederlanders die hier graag willen werken, maar geen toegang krijgen tot de arbeidsmarkt."

„Ik vond het jammer dat ik zoveel moest doen voor mijn toelating. Bureaucratische obstakels zouden niet in de weg moeten staan als iemand goed gemotiveerd is. Als het aan mij zou liggen, zou dit proces versoepeld en toegankelijker moeten worden voor iedereen, maar vooral voor nieuwkomers. Als we het dan hebben over tekorten in de zorg of het onderwijs: er zijn veel nieuwe Nederlanders die hier graag willen werken, maar geen toegang krijgen tot de arbeidsmarkt. Nieuwkomers moeten zich opnieuw bewijzen. Diploma’s uit het land van herkomst tellen niet."

Wat vond je van de opleiding politieke wetenschappen?

„Ik heb de opleiding als overwegend positief ervaren. Al zat ik in een grote, overvolle collegezaal, de docenten waren altijd heel betrokken en toegankelijk. Ze begrepen het als ik hulp nodig had, of niet aanwezig kon zijn. Het eerste jaar vond ik zwaar. Ik reisde elke dag drie uur met de trein vanuit Gelderland. Toen kwam Covid. Ik zat bij mijn ouders in een klein huis met veel mensen. Ik had geen plek thuis om te studeren, de bibliotheken waren dicht. Het enige wat ik deed, was studeren. Uiteindelijk kon ik gelukkig een kamer vinden in Amsterdam."

„Mijn laatste sollicitatiegesprek was als vulploegmedewerker bij de Lidl en nu had ik ineens een gesprek voor een plek in de Tweede Kamer."

„In Irak zou ik nooit aan de universiteit hebben gestudeerd. Academisch onderwijs was niet toegankelijk voor Yezidi’s. Mijn neef is vermoord, omdat hij wel aan de universiteit studeerde en ze erachter kwamen dat hij Yezidi was. In Irak woonde ik met mijn familie op een berg. Daar had ik waarschijnlijk nauwelijks van af kunnen komen. Ik had mijn hele leven op een boerderij moeten werken. Heel klein en onopvallend moeten leven."

En nu sta je op de lijst van de partij van Pieter Omtzigt, Nieuw Sociaal Contract. 

„Dat het zo snel zou gaan had ik nooit durven dromen. Mijn laatste sollicitatiegesprek was als vulploegmedewerker bij de Lidl en nu had ik ineens een gesprek voor een plek in de Tweede Kamer. Pas een week voor de sollicitatie had ik mijn scriptie afgerond. Mijn familie in Irak is trots dat ik verkiesbaar ben. Wel vroegen ze hoeveel ik had betaald en wie ik kende. Dat is natuurlijk hun referentiekader. Ik ben des te trotser dat ik democratisch verkozen word."

„Ik ben de politiek ingegaan omdat ik mij ondervertegenwoordigd voelde en de duizenden vluchtelingen, die de Irakoorlog tot gevolg had, een stem wilde geven. Ik ben ervan overtuigd dat ik met mijn ervaring een bijdrage kan doen aan een beter Nederland voor iedereen."