Biermagnaat en maatschappelijk verantwoord ondernemer avant la lettre. Willem Hovy, alias de man zonder vijanden, was als groot geldschieter onmisbaar voor de oprichting van de VU. Zijn brouwerij De Gekroonde Valk was een van de grootste van Nederland. VU-alumna Dafne van den Boom en kompanen brengen nieuw leven in Hovy’s brouwerij.

Wie aan de oprichting van de VU denkt, denkt aan staatsman Abraham Kuyper. Maar minstens zo belangrijk was Willem Hovy (1840-1915), die het initiatief nam en voor een groot deel de oprichting financierde. Hovy en Kuyper ontmoeten elkaar in Utrecht, waar Hovy studeerde en Kuyper predikant was. De twee calvinistisch gezinde mannen worden goede vrienden, en vinden elkaar vooral in de ambitie om de in hun ogen veel te vrijzinnige Hervormde kerk weer in calvinistisch vaarwater te sturen.

Hovy vertrekt naar Amsterdam en neemt daar de bierbrouwerij De Gekroonde Valk van zijn oom Willem Cornelis van Vollenhoven over. Hovy groeit uit tot een van de belangrijkste brouwers van zijn tijd, en in het laatste kwart van de negentiende eeuw was De Gekroonde Valk de grootste brouwerij van Nederland:“Daar is hij geweldig rijk mee geworden”, vertelt Rolf van der Woude, auteur van het boek Geloof in de brouwerij uit 2009. “Met zijn geld konden Hovy en Kuyper hun sociaal christelijke ideeën toch nog verwezenlijken. In 1880 richtten zij de Vrije Universiteit op, vanuit de overtuiging dat vooral het orthodox-protestantse volksdeel een goed geschoold kader mist.”

Op een lege maag kan men niet feestvieren

Hovy schonk de universiteit een kwart van haar oprichtingskapitaal: 25.000 gulden. Hij opende daarna nog regelmatig zijn portemonneevoor de VU. “Net als zijn grootvader was Hovy een filantroop in hart en nieren. Maar in tegenstelling tot zijn opa, gaf hij zijn geld niet aan Jan en alleman. Hovy investeerde liever in het onderwijs en in christelijke doelen zoals het werkliedenverbond Patrimonium. Deze voorloper van het huidige CNV werkte aan verbeterde rechten en werkomstandigheden van het personeel.” Brouwerijwerknemers Bart Poesiat en Klaas Kater waren de drijvende kracht achter Patrimonium, zij waren de helden van de brouwerij.

Hovy vond dat hij verantwoordelijk was voor zijn personeel. Zo kregen zijn arbeiders vast loon, hadden ’s zondags vrij en er was een ziekte- en ongevallenkas.“Hij liep daarmee in de voorhoede, en deed eigenlijk aan maatschappelijk verantwoord ondernemen avant la lettre. Dat was ook wel weer typisch Hovy, want hiermee had hij het personeel voor het uitkiezen. Zo sneed het mes aan twee kanten”, aldus Van der Woude. Ook liet hij een woningcomplex bouwen, waardoor hij zijn personeelsleden goed en goedkoop onderdak kon aanbieden. Op christelijke feestdagen was het personeel vrij en kreeg het — heel ongewoon in die tijd — doorbetaald. Want op een lege maag kan men niet feestvieren, meende Hovy.

Anno 2017: Poesiat & Kater

In 1949, ruim drie decennia na het overlijden van Hovy, neemt Heineken De Gekroonde Valk over, waarna de brouwerij in 1956 sluit en de recepturen voortaan op de plank liggen. Op de Hoogte Kadijk waar de brouwerij van Hovy stond, staat vandaag de dag alleen nog een stenen pilaar met een grote gietijzeren valk erop die herinnert aan de vroegere toegangspoort tot de Gekroonde Valk. Nu, ruim zestig jaar later, is het bier zoals Hovy het brouwde terug. Mede dankzij Dafne van den Boom, die Beleid, Communicatie en Organisatie studeerde aan de VU. Samen met haar compagnons opende zij in maart 2017 brouwerij en proeflokaal Poesiat & Kater. Ze brouwen er niet alleen eigen Poesiat & Kater bier, maar ook traditionele Van Vollenhoven bieren uit de tijd van de Gekroonde Valk. Van den Boom: “Mijn wederhelft en ik waren al een tijd op zoek naar een mooi project. Toen Jesse van Vollenhoven – what’s in a name! –voor advies over de oprichting van Poesiat & Kater naar mij toe kwam, zijn we zonder twijfel in dit project gesprongen.”

Het project is typerend voor Van den Boom, een organisatorische duizendpoot die ook tijdens haar studie al bezig was zichzelf te ontwikkelen op horecagebied. “Vooral binnen het groot horecabedrijf, zoals bij Westergasterras, Westerliefde en Westerunie voel ik me thuis. Het draaiende houden van een flinke organisatie: daarin vind ik mijn uitdaging.”

Geloof in de brouwerij
In 2009 verscheen het boek Geloof in de brouwerij. Auteur Rolf van der Woude geeft een reconstructie van de geschiedenis van brouwerij. Binnenkort verschijnt een tweede, verbeterde druk met een epiloog door Eymert van Manen, secretaris van De Stichting De Gekroonde Valk.