Sharda Nandram (53), hoogleraar hindoe-spiritualiteit en samenleving aan de Vrije Universiteit, vindt dat het hindoeïsme ook in het bedrijfsleven thuishoort. “Bij verschillende bedrijven en ministeries heb ik meditaties begeleid.”

Waarom denkt u dat de behoefte aan spiritualiteit zal toenemen?

„We leven in een vluchtige wereld van toenemende technologie. Daardoor is veel meer mogelijk, maar is de complexiteit toegenomen. Ook is er sprake van meer communicatie dan ooit, maar is deze wel noodzakelijk effectief? Door deze vluchtige manier van leven hebben we meer dan ooit spirituele vragen. Ik merk dat het bedrijfsleven ook voor spiritualiteit openstaat en dat het sinds een jaar of tien wordt toegepast.”

Waarom hoort het hindoeïsme in het bedrijfsleven thuis volgens u? 

„Woorden kunnen verbinden, maar er zijn meerdere manieren waarop je je met een ander kunt verbinden. Ook door een glimlach of andere dimensies van communicatie zoals meditatie. En hoe dieper je gaat, hoe meer overeenkomsten er tussen mensen bestaan. Daarom zijn teambuildingactiviteiten belangrijk. Met elkaar dingen doen, is al een niveau dieper dan woorden. Samen met existentiële vragen bezig zijn of mediteren, gaat zelfs nog dieper. Vanuit deze gedachte heb ik bij ministeries en bedrijven meditaties begeleid. Na zo’n meditatie ging het maken van een strategisch beleid bijvoorbeeld veel gemakkelijker.” 

„Karma betekent niet dat als je vandaag iets fout doet, je morgen ellende hebt."

Waarom kan meditatie daarbij helpen?

„Als je yoga of meditatie beoefent, word je bewust van bepaalde aspecten van jezelf. Door de rust ga je scherper waarnemen. Je voelt zoveel meer details en je intuïtie wordt duidelijker. Als je daarnaar luistert dan weet je welke koers je moet varen.”

Op welke manieren zal uw onderzoek naar hindoeïsme bij huidige samenlevingsvraagstukken kunnen helpen?

„We zijn nu bezig met hoe we hindoeïstische concepten een rol kunnen geven in palliatieve zorg (redactie: zorg in de laatste levensfase). Vanuit hindoeïsme bestaat het geloof in karma. Dat betekent niet dat als je vandaag iets fout doet, je morgen ellende hebt. Het kan zijn ook van een vorig leven zijn, of de oorzaak kan in de toekomst liggen. Karma is letterlijk een handeling. Het zegt op zichzelf niets over de aard van de handeling, dus ook niet of het goed of slecht is. Omdat het hindoeïsme uitgaat van een cyclisch beeld van de werkelijkheid, staat de volgorde van actie en reactie niet vast. Er is geen lineair verband tussen een actie nu en een reactie straks. Wat je nu doet kan een gevolg zijn van iets wat je in het verleden, zelfs in een vorig leven heb gedaan. Wat je nu doet, zou ook best een oorzaak kunnen zijn van iets wat in de toekomst ligt.”

„Als iemand ernstig ziek is, wil je natuurlijk niet zeggen: het is je karma en je moet het er maar mee doen."

„Als iemand ernstig ziek is, wil je natuurlijk niet zeggen: het is je karma en je moet het er maar mee doen. Wél kun je vanuit dit concept met diegene terugblikken op de positieve en negatieve gebeurtenissen in zijn of haar leven en daarnaast vooruitblikken. Niet als straf, maar wanneer je gelooft dat alles met elkaar verbonden is, kan het ook van nut zijn voor later. Dat geeft ruimte voor rust en relativering.”

Hoe past het concept van reïncarnatie in de huidige maatschappij?

„Als we het in het Westen over reïncarnatie hebben, vraagt men regelmatig: kom je dan terug als een vlieg? Maar daardoor verbind je je diepere zijn met je lichaam. Het hindoeïsme zegt juist: er is een diepere zelf dat als een vonk verbonden is met het universum. Na je dood ben jij er niet meer en die vonk gaat terug. Als een kopje water uit een oceaan dat weer teruggaat naar de bron.” 

 „Reïncarnatie geeft rust: je hebt nog een leven om andere dingen te doen."

„Reïncarnatie geeft rust: je hebt nog een leven om andere dingen te doen. Het maakt het ook lichter: het leven is om te leren. Of het echt bestaat, weten we niet. We maken assumpties over de werkelijkheid met of zonder God. We geloven omdat we dingen niet kunnen uitleggen. Assumpties zijn nodig, want als mens kun je een groot deel verklaren, maar een groot deel van wat we doen en meemaken, ook niet. Het is voor jezelf handig om assumpties te hebben.”

In uw onderzoek komt het belang van afkomst naar voren. Kunt u daar meer over vertellen?

„Voor mij is afkomst erg belangrijk omdat ik in 1985 op mijn negentiende vanuit Suriname naar Nederland kwam om te studeren. Mijn grootouders komen uit India en men zag mij daardoor aan voor Indiër of Pakistaan. Niemand zag dat ik Surinaams was. Zonder dat ik het wilde, gaven mensen mij daarmee een label. Ik kreeg het gevoel dat ik mij moest aanpassen aan wat de ander verwachtte, anders zouden ze het niet snappen.”

 „Weten waar je wortels liggen, is essentieel.”

„Door dat proces begon ik mijzelf vragen te stellen: wie ben ik en wat kan ik? Als je dat gaat vragen, kom je in een diepere laag van zelf. Ik ben yoga en meditatie gaan beoefenen en kwam terug bij mijn roots. Ik leerde meer over India en herkende uit die cultuur aspecten van mijzelf. Weten waar je wortels liggen, is essentieel.”

Wil je meer horen over dit onderwerp? Donderdag 21 november zal Sharda haar inauguratie uitspreken met de rede ‘Hoe we dingen doen tot waarom we bestaan: Integratieve spiritualiteit in de vierde industriële revolutie’.